ارزیابی تحمل خشکی در ژنوتیپ های پیشرفتۀ گندم نان در شرایط مزرعه و آزمایشگاه

به منظور ارزیابی تحمل خشکی تعدادی از ارقام و لاین های پیشرفتۀ گندم نان، پژوهشی در مزرعه و آزمایشگاه (مرحلۀ جوانه زنی) انجام شد. در آزمایش مزرعه ای 20 ژنوتیپ گندم نان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و در شرایط بدون تنش و تنش رطوبتی انتهای فصل ارزیابی شدند. تیمارهای مورد بررسی در ارزیابی آزمایشگاهی، ترکیبات فاکتوریل 20 ژنوتیپ مورد مطالعه و چهار سطح تنش خشکی (صفر، 4/0-، 8/0- و 2/1- مگاپاسکال) بودند. این آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا شد. ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر عملکرد دانه در شرایط تنش و بدون تنش تفاوت معنی داری داشتند. نتایج تحلیل همبستگی بین شاخص های مقاومت به خشکی و عملکرد دانه نشان داد که شاخص تحمل تنش (sti) ، شاخص میانگین بهره وری (mp) و شاخص میانگین هندسی بهره وری (gmp) برای شناسایی ژنوتیپ های با عملکرد بالا در هر دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی مناسب هستند. به طور کلی بر اساس شاخص های مقاومت به خشکی مبتنی بر عملکرد دانه ژنوتیپ های شماره 18 و 19 به عنوان ژنوتیپ های تحمل کنندۀ تنش خشکی شناخته شدند. در بررسی آزمایشگاهی، در اثر افزایش سطوح تنش خشکی تمامی صفات اندازه گیری شده کاهش یافتند. سرعت جوانه زنی نسبت به درصد جوانه زنی حساسیت بیشتری به خشکی داشت. طول ساقه چه نیز در مقایسه با طول ریشه چه از حساسیت بیشتری به خشکی برخوردار بود. بنیۀ جوانه زنی نسبت به سایر صفات بررسی شده، به عنوان حساس ترین صفت به خشکی شناخته شد. در بررسی آزمایشگاهی ژنوتیپ های شماره 2 (کراس البرز)، 6 و 13 نسبت به سایر ژنوتیپ ها از تحمل خشکی بالاتری در مرحلۀ جوانه زنی برخوردار بودند. در این تحقیق بین صفات اندازه گیری شده در آزمایشگاه با sti رابطۀ معنی داری مشاهده نشد. بر اساس این نتایج صفات جوانه زنی به عنوان معیارهای غیر مستقیم جهت انتخاب ژنوتیپ های متحمل به خشکی در مراحل اولیۀ رشد مناسب نبودند.